پیشگیری از بیماری های مدرسه ای

با فرا رسیدن مهر و آغاز فصل مدرسه، والدین و بچه ها حسابی سرشان شلوغ می شود و خیلی از پدر و مادرها از این که فرزندشان در سال های اول مدرسه بیمار شود، نگران هستند. این نگرانی ۲ جنبه دارد، یکی به خطر افتادن سلامت کودک و دیگری عقب ماندن از درس و مشق ، چون با ابتلا به این بیماری ها کودکان چند روزی مجبورند در خانه استراحت کنند. بدون شک سرد شدن هوا و تجمع تعداد زیادی از دانش آموزان در محیط مدرسه که خیلی وقت ها اصول بهداشتی را هم به درستی رعایت نمی کنند، آمار ابتلا به بیماری ها را بالا می برد. فرا رسیدن ماه مهر، بازگشایی مدارس و شیوع بیماری های مختلف ما را بر آن داشت تا در گفت و گویی با دکتر اکبر کوشانفر، متخصص کودکان و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی توصیه های ضروری را در مورد انواع بیماری هایی که احتمال شیوع شان در میان کودکان در دوران مدرسه زیاد است، برای شما ارائه دهیم.

● شایع ترین بیماری در دبستان

وقتی مدارس پیش دبستانی و دبستانی باز می شوند، از آنجا که کودکان در یک اجتماع بزرگ قرار می گیرند، مهم ترین بیماری که در این دوران دیده می شود، عفونت های تنفسی است که به صورت سرماخوردگی های مکرر، آنژین و گلودرد بروز پیدا می کند. عامل سرماخوردگی به طور کلی ۲۰۰ نوع ویروس است که در هر فصل تعدادی از آن ها بین کودکان شیوع پیدا می کند. معمولا علائم این بیماری های ویروسی با تب شروع می شود که آبریزش بینی، عطسه، سرفه و گلودرد را نیز به همراه دارد و در برخی کودکان استفراغ هم به آن اضافه می شود. دوره این بیماری یک هفته طول می کشد که ابتدا تب و گلودرد و ۴ روز بعد سرفه هایی است که گاهی اوقات تک تک و گاهی اوقات طولانی است. بعد از یک هفته اگر عوارضی وجود نداشته باشد، کودک بهبود پیدا می کند. عوارض سرماخوردگی در بین کودکان ۲ تا ۴ ساله معمولا گوش درد های عفونی یا «اوتیت» است که در این موارد درمان های خاص گوش دردهای چرکی را باید اعمال کرد. گاهی اوقات این گلودردهای عفونی برونشیت ایجاد می کند که به صورت سرفه های طولانی در کودکان مشاهده می شود. برای درمان گلودرد مصرف آنتی بیوتیک ضروری است. اگر این بیماری درمان نشود آسیب های جدی به بدن وارد می شود.

● پیشگیری از سرماخوردگی

سرماخوردگی بسیار واگیردار است، یعنی از طریق تماس، سرفه و ترشحات منتقل می شود. در هر سرفه کودک، میلیون ها ویروس در هوا پخش می شود و در میله های راهرو یا شیر های دست شویی پراکنده می شود و به این ترتیب انتقال صورت می گیرد. به همین دلیل به والدین توصیه می شود، چنانچه کوچک ترین علائمی از سرماخوردگی از قبیل آبریزش، سرفه یا تب در کودک شان دیدند، به مدت یک هفته در منزل به کودک استراحت دهند. کودکی که مبتلا به بیماری ویروسی است در خانواده هم ممکن است اعضای خانواده را مبتلا کند. در این حالت بهتر است کودک با استراحت تحت درمان قرار گیرد ورژیم غذایی ساده و خوب داشته باشد تا بهبود پیدا کند. ممکن است علائم سرماخوردگی خفیف باشد ولی با این حال ویروس پراکنده می شود. معمولا وقتی این کودکان با سایر هم کلاسی های شان تماس داشته باشند و عطسه و سرفه کنند، کودکان دیگر را مبتلا می کنند بنابراین برای پیشگیری باید کودکان سرماخورده جدا شوند. برای ایجاد مقاومت در کودکان نیز ۲ راه وجود دارد یکی این که کودک از نظر رشد، طبیعی باشد و وزن و قد کاملا مناسب داشته باشد و بدنش قوی باشد. از نظر تغذیه هم باید به گونه ای باشد که غذاهایی که ارزش تغذیه ای بالا دارند و محتوی پروتئین و کالری و ویتامین مناسب هستند، مصرف کنند. به این ترتیب چون بدن شان مقاوم است در برابر این بیماری علائم خفیف تری خواهند داشت.

● کودکم آبله مرغان نگیرد!

آبله مرغان به دلیل آن که در ایران واکسن آن وجود ندارد کودکان زیادی را مبتلا می کند. این بیماری اغلب در مهدکودک ها و مدارس مشاهده می شود و بیشتر کودکان از هم کلاسی های شان این بیماری را می گیرند.

علائم آبله مرغان کاملا واضح است و خانواده ها تقریبابه راحتی می توانند آن را تشخیص دهند. در مورد آبله مرغان، کودک حتما باید با فردی که به این بیماری مبتلاست تماس داشته باشد. این بیماری با علائم سرماخوردگی مانند تب خفیف شروع می شود و بعد دانه هایی روی بدن ظاهر می شود. این دانه ها ریز و قرمز و در برخی موارد آبکی است که در حدود نیم میلی متر درشت شده و می ترکد. ابتدا این دانه ها اطراف گردن و صورت و بعد روی سر و سپس به تمام بدن منتشر می شود. دوره کمون این بیماری ۰۱ روز است و این دانه ها حدود یک هفته تا ۰۱ روز طول می کشد تا ترمیم پیدا کند. در اینگونه مواقع هم کودکان باید کاملا از سایرین جدا باشند و رژیم غذایی مناسب داشته باشند تا بهبود پیدا کرده و دوباره درس را شروع کنند. آبله مرغان معمولا نیازی به آنتی بیوتیک ندارد و فقط نیاز به داروهای ضد خارش دارد. اگر کودکان بهداشت پوست را رعایت کنند، جای این دانه ها هم نمی ماند. اگر کودکان با فردی که آبله مرغان دارد تماس نداشته باشند به این بیماری مبتلا نمی شوند.

● مواظب اوریون باشید

بیشتر کودکان به خصوص کودکان ۴ ساله، ۲ نوبت واکسن (ام ام آر) را دریافت می کنند. واکسن (ام ام آر) شامل سرخک، سرخجه و اوریون است و هر کودکی که ۲ نوبت این واکسن را در یک سالگی و ۱۸ ماهگی دریافت کرده باشد، ابتلا به اوریون در مورد او بعید به نظر می رسد، مگر این که توده هایی در اطراف گردن وجود داشته باشد و به اشتباه اوریون تشخیص داده شود. بنابراین والدین نباید نگران ابتلای فرزندشان به این بیماری باشند چون واکسن هایش را زده اند.

اما ویروس اوریون از طریق قطرات بزاق و ترشحات فرد بیمار وارد بدن می شود. علائم بیماری اوریون به صورت تب، ضعف، درد عظلانی و بی اشتهایی شروع می شود و بعد از ۴۸ ساعت اطراف گونه ها و زیر بناگوش کودک توده های برشته ای بروز می یابد. مهم ترین علامت اوریون برشته شدن غدد پاروتید است که در زاویه فک تحتانی قرار دارد و ممکن است یکطرفه یا دو طرفه باشد. بعد از گذشت ۷ تا ۱۰ روز این تورم کمتر شده و تب هم فروکش می کند و علائم برطرف می شود.

● وقتی کودک دل درد می گیرد

یکی دیگر از بیماری هایی که بچه ها در دوران مدرسه بیشتر احتمال ابتلا دارند، اسهال، استفراغ و عفونت های دستگاه گوارش است که می تواند ویروسی یا میکروبی باشد. معمولا بیماری های دستگاه گوارش با علت ویروسی با تب، استفراغ و پس از گذشت ۴۸ ساعت همراه با اسهال خواهد بود. گاهی اوقات باکتری هایی مثل سالمونلا و شیگلا هم هستند که در میان کودکان واگیر دارند و در کودکان ایجاد اسهال و استفراغ می کنند. این کودکان حتما باید یک هفته استراحت کنند و به مدرسه نروند و در منزل تحت درمان باشند. زمانی که کودک دچار استفراغ است، باید به او سرم خوراکی یا دوغ داده شود و بعد از ۴۸ ساعت که استفراغ برطرف شد تغذیه براساس مایع درمانی و در بزرگ ترها کته با ماست و سینه مرغ و هویج باشد تا این دوره یک هفته ای طی شود. در اینگونه مواقع حتما به کودکان توصیه می شود از غذاهای نامناسب در مدارس استفاده نکنند و میان وعده هایی با ارزش غذایی مناسب به همراه خود ببرند و فست فودهایی مانند سوسیس و کالباس، چیپس و نوشابه های قندی اصلا استفاده نکنند. غذاهایی مانند نان و پنیر و گردو، تخم مرغ یا شیرهای آماده و میوه ها می توانند موارد مناسبی برای استفاده در میان وعده ها باشند. برای پیشگیری از این بیماری مهم ترین نکته رعایت مصرف غذاهای مناسب و پرهیز از خوردن غذاهایی است که دور از یخچال نگهداری شده اند. نکته دیگر دوری از فرد مبتلا است. اگر کودکی مبتلا به اسهال و استفراغ باشد در اثر تماس این بیماری را منتقل می کند، بنابراین برای پیشگیری باید از فرد مبتلا دور بود.

● ردپای شپش در مدارس تهران

سال گذشته شپش با ۳۵ هزار و ۷۸۳ نفر در بین دختران ابتدایی و ۵ هزار و ۴۵۱ نفر در بین دختران راهنمایی دومین بیماری واگیر سال تحصیلی دانش آموزان بوده است. این بیماری که در فصل مدارس در دختران بسیار شایع است، به صورت دانه های ریزی در مو بروز پیدا می کند و بعد از یک هفته تبدیل به شپش می شود. علت این بیماری نیز واگیر بودن آن است. افرادی که در تابستان به شهرستان ها می روند ممکن است در آنجا مبتلا شده باشند و وقتی به مهدکودک یا مدرسه می روند، آن را منتقل کنند. از آنجا که دختران موی بلند دارند و ممکن است زیر مقنعه بهداشت لازم را رعایت نکنند این بیماری در آن ها بیشتر دیده می شود. رعایت بهداشت موها، کوتاه کردن مو و شامپوهای مخصوص در طولانی مدت به درمان این بیماری کمک می کند. بهترین راه پیشگیری از این بیماری، رعایت بهداشت و تماس نداشتن با فرد مبتلاست. خارش موی سر علامت مشخصه ابتلا به این بیماری است و مادران باید توجه داشته باشند، بهداشت لازم را رعایت کنند و هفته ای یک بار کودک را حمام کنند، موهایش را شانه بزنند و آن را کاملا تمیز کرده و بازدید کنند تا اگر مبتلا شده بود درمان های لازم را انجام دهند.

● ردپای شپش در مدارس تهران

سال گذشته شپش با ۳۵ هزار و ۷۸۳ نفر در بین دختران ابتدایی و ۵ هزار و ۴۵۱ نفر در بین دختران راهنمایی دومین بیماری واگیر سال تحصیلی دانش آموزان بوده است. این بیماری که در فصل مدارس در دختران بسیار شایع است، به صورت دانه های ریزی در مو بروز پیدا می کند و بعد از یک هفته تبدیل به شپش می شود. علت این بیماری نیز واگیر بودن آن است. افرادی که در تابستان به شهرستان ها می روند ممکن است در آنجا مبتلا شده باشند و وقتی به مهدکودک یا مدرسه می روند، آن را منتقل کنند. از آنجا که دختران موی بلند دارند و ممکن است زیر مقنعه بهداشت لازم را رعایت نکنند این بیماری در آن ها بیشتر دیده می شود. رعایت بهداشت موها، کوتاه کردن مو و شامپوهای مخصوص در طولانی مدت به درمان این بیماری کمک می کند. بهترین راه پیشگیری از این بیماری، رعایت بهداشت و تماس نداشتن با فرد مبتلاست. خارش موی سر علامت مشخصه ابتلا به این بیماری است و مادران باید توجه داشته باشند، بهداشت لازم را رعایت کنند و هفته ای

یک بار کودک را حمام کنند، موهایش را شانه بزنند و آن را کاملا تمیز کرده و بازدید کنند تا اگر مبتلا شده بود درمان های لازم را انجام دهند.

● توصیه های سلامت

به طور کلی کودکان باید تغذیه سالم داشته باشند و واکسیناسیون کامل انجام دهند. در مورد تغذیه سالم باید توجه داشت که غذاهای طبیعی را والدین باید درنظر بگیرند. برخی مواد غذایی مورد نیاز کودکان شامل گوشت قرمز و کبابی برای کودکان بزرگ تر، عدس و لوبیاست که سرشار از آهن است و از کم خونی کودک جلوگیری می کند. در دوران مدرسه والدین باید توجه داشته باشند که کودک شان حتما صبحانه خورده به مدرسه برود. شیر، عسل، تخم مرغ، نان و پنیر و گردو حتما باید در وعده صبحانه مصرف شود تا سلامت شان حفظ شود. توصیه می شود، خانواده ها فست فودهایی که ارزش غذایی ندارند، کم یا اصلا مصرف نکنند. همچنین تنقلاتی مانند چیپس و پفک برای کودکان خریداری نشود. خوشبختانه در مدارس فروش این تنقلات ممنوع است. جایگزین مناسب تنقلات برای کودکان گردو، پسته و بادام است که ارزش غذایی بالایی دارند. می توان آن ها را به صورت طبیعی یا پودر شده در غذاها استفاده شود. آجیل منبع بسیار خوب آهن، روی و سلنیوم است که برای بدن لازم است و می تواند تغذیه کودکان را تکمیل کند